Korzystanie z podręczników ELI w szkole
Czy mogę używać tego podręcznika w szkole? To pytanie nurtuje wielu nauczycieli stających przed wyborem podręcznika do nauczania języka jako pierwszego lub drugiego języka obcego nowożytnego w szkole podstawowej lub ponadpodstawowej. Sprawdźmy, jakie możliwości daje nauczycielowi ustawodawca.
Czym jest podręcznik, a czym materiał edukacyjny?
W rozumieniu zapisów ustawowych o systemie oświaty książki do nauki przedmiotu mogą funkcjonować jako podręczniki lub materiały edukacyjne. Podręcznikami co do zasady nazywane mogą być jedynie książki posiadające numer dopuszczenia MEN. Z kolei mianem materiału edukacyjnego określa się publikacje, które umożliwiają realizację programu nauczania, ale numeru takiego nie posiadają. W ustawie o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw materiał edukacyjny zdefiniowany został jako materiał zastępujący lub uzupełniający podręcznik, umożliwiający realizację programu nauczania, mający postać papierową lub elektroniczną. A zatem podręcznik nie posiadający numeru dopuszczenia w świetle ustawy będzie nazywany materiałem edukacyjnym.
Czy mogę używać w szkole materiału edukacyjnego zamiast podręcznika?
Innymi słowy, czy na przykład możliwe jest używanie w szkole podręcznika bez numeru dopuszczenia MEN? Tak, fakt, że dany podręcznik do nauki języka nie posiada numeru dopuszczenia (a zatem zgodnie z nomenklaturą MEN jest traktowany jako materiał edukacyjny) nie wyklucza możliwości wykorzystania go w takim samym zakresie, jak ma to miejsce w przypadku publikacji zakwalifikowanych jako podręczniki, czyli posiadających numer dopuszczenia. Ustawodawca daje możliwość prowadzenia zajęć przy pomocy zarówno podręczników, jak i materiałów edukacyjnych, a wybór w tym zakresie leży w gestii nauczyciela lub grona pedagogicznego - jedynym kryterium jest to, aby publikacja umożliwiała realizację programu nauczania.
Czy szkoła może zakupić materiał edukacyjny ze środków dotacji celowej?
Dotacja celowa może zostać przeznaczona na zakup podręcznika lub materiału edukacyjnego. Decyzję z tym zakresie podejmuje szkoła. Na materiały wiodące kupowane z dotacji mogą zatem zostać wybrane publikacje będące materiałem edukacyjnym. Reasumując materiały edukacyjne mogą zostać zakupione na takich samych prawach jak podręczniki.
Czy książka będąca materiałem edukacyjnym musi być wieloletnia podobnie jak podręcznik?
Nie, ale jeżeli materiał edukacyjny został zakupiony ze środków dotacji celowej, stanowi własność szkoły i jest wypożyczany kolejnym rocznikom uczniów, które z niego korzystają. W takiej sytuacji nie można w nim pisać nawet jeśli zawiera on miejsca na ćwiczenia typu zakreśl, podpisz, połącz, uzupełnij itp. W przeciwnym razie z raz użytego materiału edukacyjnego nie będą mogli korzystać inni uczniowie. Dokonując zakupu materiałów edukacyjnych refundowanych ze środków dotacji celowej należy zatem uczulić uczniów, aby wszystkie ćwiczenia z książki wykonywali w zeszycie.
Czy podręcznik to lepsze rozwiązanie?
Publikacja uprawniona do określania jej mianem podręcznika musi spełniać szereg wymogów ministerialnych. Bywa jednak, że jego dopasowanie do surowych wytycznych MEN niejednokrotnie pociąga za sobą konieczność przebudowy bądź eliminacji pewnych treści obecnych w zamyśle autorów, co odbywa się ze stratą dla publikacji. W związku z tym – o ile końcowym efektem prac jest podręcznik typowo szkolny – to bywa, że jest on uboższy o pewne treści i pozostawia mniej miejsca na swobodę i autorskie rozwiązania.
Jakie mogą być przewagi materiału edukacyjnego nad podręcznikiem?
Materiał edukacyjny umożliwiający realizację programu nauczania i wpisujący się w podstawę programową może okazać się co najmniej tak samo wartościowym edukacyjnie rozwiązaniem jak podręcznik pozostawiając jednocześnie większą swobodę co do formy lub obecności dodatkowych treści, na które zabrakło miejsca w podręczniku.
Lepiej wybrać podręcznik, czy materiał edukacyjny?
Decyzja należy do nauczyciela. Pozornie wybór podręcznika (czyli publikacji z numerem MEN) jako rozwiązanie bardziej zachowawcze zdaje się być bezpieczniejsze. Należy jednak pamiętać o pełnej swobodzie wyboru w tym zakresie. Część nauczycieli wybiera publikacje alternatywne, niepodążające za typowo ministerialną formułą.
Wykorzystanie publikacji ELI w szkole
Podręczniki kursowe ELI w myśl zapisów ustawowych mogą zostać wykorzystane do nauczania w szkole podstawowej i ponadpodstawowej jako materiał edukacyjny umożliwiając realizację efektów kształcenia określonych w podstawie programowej. Mogą być one zakupione ze środków dotacji celowej.
Co w przypadku języka obcego nieobowiązkowego?
Kwestia wyboru podręcznika z numerem MEN lub materiału edukacyjnego dotyczy sytuacji, w której mamy do czynienia z nauczaniem pierwszego lub drugiego języka obcego nowożytnego obowiązkowego w szkole podstawowej lub ponadpodstawowej. W sytuacji gdy - w świetle obowiązujących przepisów oświatowych - język obcy nauczany jest jako nieobowiązkowy (czyli na przykład wprowadzony zostaje w klasie 4 szkoły podstawowej) zapisy ministerialne nie mają zastosowania. Nauczyciel przy wyborze podręcznika nie musi więc konfrontować swojej decyzji z kryteriami formalnymi określającymi, która publikacja jest podręcznikiem, a która materiałem edukacyjnym.
Podsumowanie
Każdy podręcznik do nauki języka może być wykorzystany w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych (liceum technikum) jako tzw. materiał edukacyjny, gdyż zgodnie z wytycznymi Ministerstwa Edukacji i Nauki co do zasady publikacja nie musi posiadać numeru dopuszczenia, aby można było z niej korzystać jako z wiodącego narzędzia nauczania w klasie. W takiej sytuacji nazywana jest materiałem edukacyjnym i może być używana zamiast podręcznika z numerem dopuszczenia i w takim samym zakresie.
Należy pamiętać, że materiał edukacyjny – podobnie jak podręcznik - może być zakupiony ze środków dotacji celowej.